Panelin açılışında bir konuşma gerçekleştiren Prof. Dr. Süleyman İrvan sosyal medyanın giderek hayatımızın en önemli bilgi ve iletişim aracı haline geldiğini, gazeteciliği ve gazeteciliğin yapılış tarzını etkilediğini ve değiştirdiğini, günümüzde haber ve bilgi akışının sosyal medyasız düşünülemez hale geldiğini ifade etti.
“YAYIN HAYATINA BAÅžLADIÄžIMIZDA Ä°NSANLAR HENÃœZ GELENEKSEL MEDYADAYDI”
Sosyal medyanın internet gazeteciliÄŸi üzerindeki etkileri hakkında konuÅŸan haberler.com Genel Yayın Yönetmeni Av. Bedia Teymur, “Biz 2001 yılında yayın hayatına baÅŸladık. Yayın hayatına baÅŸladığımızda insanlar henüz geleneksel medyadan çıkmamıştı. Åžu anda yaptığımız tartışmayı biz 13-14 yıl önce yapmaya baÅŸlamıştık. Åžimdi hâlâ radyo ve televizyon var ama maalesef gazeteler ömürlerini tüketmek üzereler ve hatta masaüstü bilgisayarlardan haber okuma dönemi de bitmek üzere. Bizi ÅŸu anda daha çok masa başında o anda sosyal medyaya girme imkânı olmayan memur arkadaÅŸlarımız takip ediyor. Tatil günlerinde anlık ziyaretçi sayımız yarı yarıya düşüyor. Bilgisayardan girenler azaldı. Akıllı telefonların etkisiyle insanlar mobilleÅŸti.
“HABERCÄ°LİĞİN ÅžEKLÄ° DEĞİŞTÄ°”
Aynı zamanda, sinemaya, tiyatroya giderek salonlarda izleyenlerin sayısı da azaldı çünkü insanlar artık zamana, mekâna baÄŸlı kalmıyorlar. Ben istediÄŸim programı, istediÄŸim tartışmayı, istediÄŸim haberi veya istediÄŸim bilgiyi istediÄŸim zamanda ve istediÄŸim yerde öğrenmek isterim. ÖrneÄŸin bizim Youtube videolarımız akÅŸam saatlerinde daha çok izleniyor. Çünkü insanlar o saatte evde oluyorlar, izleyeceÄŸim dedikleri ÅŸeyleri biraz yemek yedikten sonra, rahatladıktan sonra oturduÄŸu yerden bunları izliyorlar. Durum böyle olunca yayıncılığın, haberciliÄŸin ÅŸekli deÄŸiÅŸti. Sadece yayıncılık ve haberciliÄŸin deÄŸil elbette ama habercilik hakikaten çok hızlı bir ÅŸekilde deÄŸiÅŸti. Bizim için artık Twitter veya Facebook hem bir haber kaynağı hem de halka ulaÅŸmak için bir kaynak oluyorlar. DediÄŸim gibi hem haberleri Twitter’dan alıyoruz hem de orada paylaşıyoruz” ifadelerini kullandı.
“AJANS HABERCÄ°LİĞİ İŞİN OKULUDUR”
KonuÅŸmasına ajans haberciliÄŸinden ve haberi nasıl topladıklarından bahsederek baÅŸlayan Ä°HA Anadolu Yakası Bölgesi Bölge Müdürü Mustafa Biçer, “Öncelikle ajans haberciliÄŸinden bahsetmek istiyorum. Genelde ajans haberciliÄŸinin ne olduÄŸu pek bilinmeyen bir konudur. Ajans haberciliÄŸi, dünya genelinde haberlerin büyük çoÄŸunluÄŸunu oluÅŸturur. Biz ajans haberciliÄŸinde günlük olarak dünyadaki her bölgede muhabirlerimiz ve kameramanlarımız ile faaliyetteyiz. Bunlardan gelen haberleri abonelerimize servis ediyoruz. Günde yaklaşık beÅŸ yüz bandında görüntülü haber, binin üzerinde de fotoÄŸraflı ve yazılı haber geçiyoruz. Bu oluÅŸturduÄŸumuz haberleri de sosyal medya hesaplarına, internetteki medyaya, özellikle televizyonlara servis ediyoruz. Onlar da bir abonelikle birlikte bizden bu görüntüleri alıyorlar, istediklerini kullanıyorlar.
“AJANS HABERCÄ°LİĞİ İŞİN OKULUDUR”
Her kesimden müşterimiz olduğu için bizim haber seçme seçeneğimiz pek olmuyor. Genelde her türlü haberi, konu ne olursa olsun servis etmekten çekinmiyoruz. Habere nasıl ulaşıyoruz, daha sonra nasıl servis ediyoruz o hiyerarşiyi anlatmak istiyorum. Ajans haberciliği işin okuludur. Ajans haberciliğinden yetişirseniz iyi bir gazetecilik geleceğiniz olabilir. Bizim bir teşkilatlanma yapımız oluyor. Bu teşkilatlanma yapısında kişileri tanıyoruz. Bu tanıdığımız kişiler bizim haber kaynağımız oluyor. Birinci öncelikli haberlerimiz asayiş kaynaklı oluyor. Bölgelerimizde çalışan muhabirlerimiz var. Yanlarında kameraman arkadaşlarımız oluyor. Bunların şoförleri ve araçları oluyor, aynı zamanda da haberi bir an önce geçebilmek için malzemeleri oluyor. Nedir bunlar? Bilgisayarları oluyor, internetleri, kameraları oluyor. Haberleri bir şekilde toparlayıp merkeze gönderiyorlar, merkez de en kısa sürede bunları servis ediyor. Bizim muhabirlerimizin yüzde doksanı alanda çalışıyor. Oluşturdukları bu haberleri biz de yaklaşık üç bine yakın abonemize servis ediyoruz. Peki bu haberlere nasıl ulaşıyoruz?
“ANADOLU’DA HALA POLÄ°S TELSÄ°ZÄ° DÄ°NLENEBÄ°LÄ°YOR”
Birincisi devlet kaynaklı oluyor. Bizim cumhurbaÅŸkanlığından, bakanlıktan, muhalefetten, iktidardan çoÄŸu kiÅŸiyle iliÅŸkimiz oluyor, onlardan bize basın bültenleri geliyor. Bunlar rutin haberler ve biz bunları gidip günübirlik takip ediyoruz. Onun dışında da asayiÅŸ haberlerimiz var. AsayiÅŸ olaylarına ÅŸu ÅŸekilde ulaşıyoruz: Bölgemizden sorumlu muhabirlerde polis, itfaiye ve ambulans telsizleri var. Buralardan geçen anonsları duyuyoruz. Åžu anda diÄŸerleri kriptoya geçtiÄŸi için sadece itfaiye dinleyebiliyoruz. Anadolu’da hâlâ polis telsizi dinlenebiliyor. Buradan dinliyorlar ve arkadaÅŸlar da ilçelerindeki anonsu duyuyor olay yerine gidiyor ve oradaki bilgileri topluyor” diye konuÅŸtu. Mustafa Biçer, Ä°HA’nın 2019 yılında baÅŸlattığı gönüllü Ä°HA muhabirliÄŸi uygulaması hakkında da bilgi verdi ve öğrencilerin bu aplikasyonu cep telefonlarına indirerek Ä°HA’nın gönüllü muhabiri olabileceklerini ifade etti.
“HABER KANALLARI ARTIK WHATSAPP’TAN BESLENÄ°YOR”
Televizyonların Whatsapp Ä°hbar Hatları hakkında bilgi veren Show TV muhabiri Aziz Akova, “Haber kanalları daha çok ajanslardan besleniyordu, ÅŸimdi artık Whatsapp’tan besleniyoruz ve bu bir iÅŸ kolu oldu. Bizim Show Haber’de Whatsapp’a bakan bir personelimiz var. Whatsapp editörü pozisyonu ile maaşını bu sayede alıyor. Tüm gelen görüntüleri inceliyor. Önce onun eleÄŸinden geçiyor, daha sonra da toplantıda bunları müdürlere sunuyor ve istenilen güzel görüntüler haberleÅŸtiriliyor” dedi. Panele gelmeden önce bir Whatsapp haberi yapmak için sahada olduÄŸunu anlatan Aziz Akova, Whatsapp ihbar hattına gönderilen videoları hemen olduÄŸu gibi yayımlamadıklarını, önce görüntünün geldiÄŸi yere gidip araÅŸtırma yaptıklarını, kiÅŸilerle konuÅŸtuklarını ve bilgileri teyit ettirdiklerini söyledi. Akova, öğrencilere mutlaka staj yapmaları gerektiÄŸini de anlattı.
“SOSYAL MEDYA KULLANICILARININ ÖZEL OLARAK ELE ALINMASI GEREKÄ°YOR”
Sosyal medya gazeteciliÄŸi ve etkileri üzerine konuÅŸan USMEK Genel Sekreteri UÄŸur Eskier, “Biz dernek olarak sosyal medyayı sadece bir iletiÅŸim ve etkileÅŸim alanı olarak görmüyoruz. Sosyal medya hayatı dönüştürdü. Åžirketlerin dijital dönüşümü gibi artık toplum da dönüşüyor. O yüzden biz dernek olarak sosyal medyanın ve sosyal medya kullanıcılarının özel olarak ele alınması gerektiÄŸini düşünüyoruz. Ãœniversitelerde toplantılar yapılmalı, paneller, büyük konferanslar düzenlenmeli çünkü sosyal medya artık toplum mühendisliÄŸinin bir parçası haline geldi. Sosyal medya bir algı yönetimi mecrası haline geldi. Siyasiler sosyal medyadan mesaj veriyor, adaylığını sosyal medyadan açıklıyorlar. Kurumlar sosyal medyadan paylaşım yapıyor, etkileÅŸime göre karar veriyorlar. Biz de dernek olarak bunun bilincinde olduÄŸumuz için bu tür panellerle ve çeÅŸitli kamu kurumlarıyla yaptığımız çalışmalarla bu alanda farkındalık oluÅŸturmaya çalışıyoruz” ÅŸeklinde konuÅŸtu.
“DÃœNYA NÃœFUSUNUN YÃœZDE 70’Ä° AKILLI TELEFON KULLANIYOR”
Sosyal medya ile ilgili güncel veriler de paylaÅŸan Eskier, “Dünya nüfusu 8 milyar ve bu nüfusun yüzde yetmiÅŸi akıllı telefon kullanıyor. Küresel internet penetrasyonu yani internet kullanan sayısı yüzde altmış beÅŸe yaklaÅŸmış durumda. Ocak 2022 itibarıyla dünya genelinde sosyal medya kullanan kiÅŸi sayısı 4.62 milyar. Dünya nüfusunun yarıdan fazlası sosyal medya kullanıyor. Bu rakamın bu aya kadar 5 milyarı geçtiÄŸini düşünüyorum. 2012 yılında sosyal medya kullanıcı sayısı 1.5 milyarmış yani on yılda üç kattan fazla artış kaydetmiÅŸ. Sadece 2021 yılında dünya genelinde 424 milyon kiÅŸi sosyal medya hesabı açmış. Facebook’un 3 milyara yakın aktif kullanıcısı var ve ÅŸu anda en çok kullanılan, en çok hesap olan sosyal medya platformu olarak biliniyor. Youtube’nin 2.5 milyar aktif kullanıcısı var. Whatsapp her ne kadar bir mesajlaÅŸma platformu olarak bilinse de artık sosyal medyadan rol çalmaya baÅŸladı. Çünkü artık televizyonların Whatsapp hatları var, gazeteler çok aktif olarak kullanıyor. Instagram’ın kullanıcı sayısı 1.5 milyarı aÅŸmış durumda ama etkileÅŸim bakımından en etkili platform diyebiliriz. WeChat, dünyada genelinde 1.2 milyar kullanıcısı var. Tiktok’un bir milyardan fazla kullanıcısı var. Ä°ÅŸ dünyasının sosyal medya platformu olarak bilinen Linkedin var. Yaklaşık 800 milyon kullanıcısı var. Twitter gazetecilere daha yakın. Habercilik, siyaset, tartışma ortamı için çok aktif kullanılan bir platform, liderler, siyasi partiler çok etkin olarak kullanıyor. Twitter habercilik ve gazetecilik için çok etkili bir platform” dedi.
“SOSYAL MEDYA YASASI YASAKLARLA ANILMAYA BAÅžLANDI”
Ä°nternet gazeteciliÄŸi yasa çalışması hakkında bilgi veren Türkiye Ä°nternet Gazetecileri DerneÄŸi (TÄ°GAD) Genel BaÅŸkanı Okan Geçgel, “Biz TÄ°GAD olarak uzun zamandır internet gazeteciliÄŸi yasasının çıkarılması konusunda çok ciddi gayretler sarf ediyoruz. TBMM nezdinde, TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’yla bu anlamda paydaşız. Komisyon, Hatay milletvekili Doç. Dr. Hüseyin Yayman hocanın baÅŸkanlığında kuruldu. Komisyonun kuruluÅŸ amacı internet gazeteciliÄŸi yasasını çıkarmak, sosyal medyayla alakalı bazı araÅŸtırmaları yapıp sosyal medyayla ilgili bazı kanunlar çıkarmak. Ä°nternet gazeteciliÄŸi yasası iÅŸin gerçeÄŸi sosyal medya yasasının gölgesinde kaldı. Sosyal medya yasası yasaklarla anılmaya baÅŸlandı ve internet gazeteciliÄŸi yasası bunun gölgesinde kaldı. 300-400 tirajlı bir yerel gazetede çalışan bir çaycının dahi sigortasını yapıyorsanız sarı basın kartı diye tabir ettiÄŸimiz bugün turkuaz basın kartından yararlanırken dijital medyada haberlerini milyonlara ulaÅŸtıran, milyonlara okutan bir editörün, bir muhabirin bu haktan yararlanmadığını görüyoruz, tanınmadığını görüyoruz. Dolayısıyla burada ciddi bir hak gaspı var, bunun bir an önce giderilmesi gerekiyor. KiÅŸisel veriler anlamında özellikle veri tabanının korunması konusunda da ciddi bir muallaklık var, bunun da bu yasa ile güvence altına alınması gerekiyor.
“GAZETECÄ°LÄ°K YAPARKEN DOÄžRU HABER VERMEK GEREKÄ°YOR”
Özellikle Anadolu’da kime ait olduÄŸu belli olmayan, künyesiz birçok haber sitesinin olduÄŸunu görüyoruz. Buralarda çok ciddi manada dezenformasyon söz konusu. Siz eÄŸer bir alanı başıboÅŸ bırakır, tanımazsanız o alan farklı amaçlara da hizmet edebilir. O zaman siz o alanı tanıyacaksınız ve belli sınırlar çizeceksiniz. EÄŸer siz o alanı tanımıyorsanız, o alanı gazeteci olarak tanımlamıyorsanız o zaman orada her türlü hukuksuzluk meydana gelebilir. Biz burada bütün sorunları dile getirmeye çalışıyoruz. Meslek etiÄŸi duruÅŸunun bizi sonuca götüreceÄŸi düşüncesindeyiz. Meslek etiÄŸinin çok iyi özümsenmesi gerekiyor. Gazetecilik yaparken haberi doÄŸru vermek gerekiyor, olduÄŸu gibi vermek gerekiyor. Ben yorumla haberin ayrı tutulması gerektiÄŸi düşüncesine sahibim ve bu görüşü her ortamda savunuyorum. Eskiden haber olduÄŸu gibi verilirdi, haberde olayın geliÅŸimi ne ise o ÅŸekilde yansıtılırdı ama ÅŸimdi bakıyorsunuz tamamen sunucunun yorumuna baÄŸlı. Dolayısıyla bu, haberciliÄŸin dışına çıkıyor aslında. Haberi olduÄŸu gibi vermeniz gerekiyor. Yorum kattığınız zaman, bu yorum oluyor, haber olmuyor” diye konuÅŸtu.
“DÄ°JÄ°TAL MEDYANIN DA TANINACAÄžI MÃœJDESÄ°NÄ° VEREBÄ°LÄ°RÄ°Z”
Prof. Dr. Süleyman Ä°rvan’ın, “Yasada neler olacak?” sorusuna Geçgel, “Biliyorsunuz internet medyası, internet gazeteciliÄŸi ile alakalı olarak basın yasasında herhangi bir tanımlama yok. Ä°nternet gazeteleri resmi ilanlardan ve reklamlardan yararlanamıyor. Çalışanlar basın kartı alamıyor, bir başıboÅŸluk söz konusu. Herhangi bir resmi kurumda tanınmıyor. Bu yasa ile her ÅŸeyden önce internet gazeteciliÄŸi tanınacak. Bugün basılı gazeteler, televizyon yani yazılı, iÅŸitsel ve görsel medya hangi haklara sahipse dijital medya da o haklara sahip olacak. Bu dijital medya meselesini Amerika, Avrupa yıllar önce çözdü ama biz hâlâ dijital medyanın yasalarda bir tanımının olmayışını, tanınmamasını tartışıyoruz. Çok gecikildi ama biz bu gecikmeye raÄŸmen bu kanunun artık çıkacağı inancını taşıyoruz. Yasa tasarısının son hali CumhurbaÅŸkanı’na sunuldu, CumhurbaÅŸkanı’nın onayından geçtikten sonra Meclis’e gelecek, Meclis Genel Kurulu’nda oylandıktan sonra yasalaÅŸmış olacak. Ä°nternet medyasının çok ciddi sorunları var. Özellikle Anadolu medyası büyük sorunlar yaşıyor. Gazeteciler büyük sıkıntılar yaşıyorlar, özlük hakları açısından çok büyük sorunlar yaşıyorlar, sigortaları yatırılmıyor gibi birçok sorunlar var. Daha iyi bir denetim mekanizması oluÅŸturarak bunların önüne geçebiliriz diye düşünüyorum ve bu kanunla beraber dijital medyanın da artık yazılı, görsel ve iÅŸitsel medya gibi tanınacağı müjdesini burada verebiliriz, bunun mücadelesini veriyoruz” cevabını verdi. Panelin sonunda USMEK Genel BaÅŸkanı Ä°zzet Aydın tarafından konuÅŸmacılara birer teÅŸekkür belgesi takdim edildi.